Je kunt een partner hebben én een druk sociaal leven en je toch eenzaam voelen. Sterker nog, deze vorm van eenzaamheid lijkt steeds meer (jonge) mensen te overkomen. Om je verbonden te voelen is ‘zelfonthulling’ nodig. Jezelf kennen en aanvoelen. Dat vervolgens delen is een kwetsbare stap. Jezelf écht laten zien. Bijzonder hoogleraar duurzame relaties Esther Kluwer (als stichting dragen wij bij aan haar leerstoel en onderzoek) legt dit heel duidelijk uit in dit artikel van de Correspondent.
Allereerst maken ze in het artikel onderscheid tussen drie soorten eenzaamheid:
De psychologie onderscheidt drie verschillende ‘eenzaamheidstypes’: sociaal, existentieel en emotioneel.
- Sociale eenzaamheid, waarbij je minder contact hebt met anderen dan je zou willen. Misschien heb je weinig vrienden of collega’s, en mis je daardoor een sociaal netwerk. Het is de uitingsvorm die veel mensen wel kennen, omdat het (het meest) past bij het stereotype beeld van een eenzaam persoon.
- Als je existentiële eenzaamheid ervaart, heb je last van een gebrek aan zingeving. Je kunt je verloren voelen, alsof je niet helemaal in de samenleving past. Dat kan een eenzaam gevoel geven, vooral als andere mensen wél verbinding lijken te ervaren.
- Emotionele eenzaamheid. Het missen van een hechte band met anderen. Het gevoel hebben in de steek gelaten te zijn. it soort eenzaamheid hangt samen met een gevoel dat het meest samenhangt met intimiteit, omdat het een diepe connectie vereist. Je kunt omringt zijn door mensen en je nog steeds emotioneel eenzaam voelen.
“Als je emotioneel eenzaam bent, mis je mensen die jou goed kennen. Het zijn contacten die daadwerkelijk begrijpen hoe je in elkaar zit, en waar je niet zoveel aan hoeft uit te leggen. Je voelt de vrijheid om te vertellen waar je wakker van ligt, en bent niet bang dat je daardoor afgewezen wordt. Het zijn de mensen die goed weten waar je blij en verdrietig van wordt, en waar je, kortom, intimiteit mee ervaart.
Om dit soort intimiteit te bereiken, is vooral self-disclosure heel belangrijk, vertelt psycholoog en onderzoeker Esther Kluwer. Ze werkt als bijzonder hoogleraar duurzame relaties en welzijn aan de Radboud Universiteit en aan de Universiteit Utrecht. ‘Daarmee wordt zelfonthulling bedoeld. Denk aan de moeilijke gevoelens en gedachten die je hebt, maar ook aan het delen van de leuke dingen.’”
Iets over onszelf onthullen doen we weer sneller wanneer de ander (onze) partner toegankelijk is, betrokkenheid toont én responsief is (reageert).
“En dan speelt er nog een factor mee: om intiem contact te hebben, moet je zelf kunnen voelen hoe het met je gaat. ‘Als je je eigen emoties niet kent of toelaat, is het heel moeilijk om dat met een ander te delen’, vertelt Kluwer. ‘Als we zorgen hebben, zijn we soms geneigd om dat praktisch te tackelen met to-do-lijstjes. Zo vermijden we wat we echt voelen: dat we stress hebben, of misschien ergens verdrietig of bezorgd om zijn. Als je die emoties wél omarmt, ontstaat er ruimte om het te delen met een ander.”
Mensen zijn sociale wezens die zich verbonden willen voelen, en daarom is emotionele intimiteit zo belangrijk. In de psychologie wordt dat de need to belong genoemd. We worden al geboren met een hechtingbehoefte en blijven anderen nodig hebben om ons veilig te voelen. Als we ons zorgen maken, zijn onze intieme contacten ook van groot belang – als we vastgehouden of geknuffeld worden, gaat de stressreactie naar beneden. (Lees bij de veelgestelde vragen meer over hechtingbehoeften en hechtingsangsten en waarom deze centraal staan in de relatietherapie). Echter door de veranderende maatschappij met meer individualisme en minder gemeenschapszin plaatsen we onszelf onbedoeld steeds meer in een isolement.
Dit gevoel van isolatie proberen veel mensen op te lossen door al hun intieme behoeftes (alleen) bij hun partner neer te leggen. Maar hierdoor verergert het gevoel van emotionele eenzaamheid vaak. Volgens hoogleraar sociologie Pearl Dykstra van de Erasmus Universiteit. “Omdat we tegenwoordig veel van iemand verlangen – een minnaar, beste vriend, een goede ouder – maar het niet altijd lúkt om zo’n goddelijke partner te vinden.”
Intimiteit is ook op andere plekken te vinden; bij vrienden en familie, bijvoorbeeld. …..Maar of je nu verbinding zoekt bij een partner, bij je ouders, vrienden, familie of andere naasten, echte intimiteit kost energie en tijd. Hebben we die nog wel? In het boek beschrijft sociaal psycholoog Devon Price dat we tegenwoordig een geïnternaliseerde hang naar productiviteit hebben. Hard werken is moreel superieur aan ontspanning, en we kunnen altijd meer doen. Door die doorlopende onrust zouden we minder goed naar onszelf én de ander luisteren. Kluwer onderschrijft dat. ‘Voor intimiteit is het belangrijk dat er ruimte is om écht aandacht te hebben. Je moet niet verstoord worden: niet in je hoofd, omdat je een werkklus moet afmaken, maar ook niet door je telefoon of laptop. Phubbing, noemen we dat: als iemand meer bezig is met zijn smartphone dan het gesprek. En als je vaak uitgeput bent, gaat een gesprek minder snel de diepte in.’
Al met al een mooie beschouwend artikel van de Correspondent waarin enerzijds veel oplossingen worden verkend om de eenzaamheid op te lossen buiten de partnerrelatie én anderzijds aan wordt gegeven hoe belangrijk het is om binnen een partner relatie open en kwetsbaar te zijn. Hoe echte aandacht, beschikbaarheid en het reageren fundamenten zijn voor verbondenheid én een hechte partnerrelatie.